Mau fa'ahotura'a i te mau 'oire : piri i te 266 mirioni toata farane mau tauturu moni na te Haufenua

Mai tō'na ha'amaura'ahia mai i te tetepa 2014 ra, ua fa'a'ite mai te Haufenua i tō'na hina'aro papu no te fa'a'ohipa i ta'na porotita hina'aro vi 'orehia no te paturu e no te autaipera'a e te mau 'Ōire. Te reira te tumu i ha'amana mai ai te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau hau atu i te 15 mau fa'aotira'a mana no te fa'ahotura'a na e 11 rahira'a 'Ōire , i roto i te reira, e piti no Matuita ma (Nuku Hiva e Ua Pou), e 4 no Tuamotu (Puka Puka, Manihi, Reao e Makemo), e 1 no Raro Mata'i ma (Huahine) e te hope'a roa, e 3 no Ni'a Mata'i ma (Punaauia, Hitia’a o te Rā e o Paea).

No te ta'ato'ara'a o te mau pu'eparau i ha'amanahia, tei ni'a i te hō'ē faito faufa'a moni piri i te 266 mirioni toata farane no te hō'ē ta'ato'ara'a no te mau fa'ahotura'a a te mau 'Ōire hau atu i te 500 mirioni toata farane, te hō'ē ia faito tauturura'a atu e 53 %.

102 mirioni toata farane no te paturu faufa'a monira'a horo'ahia e te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau no ni'a i te hō'ē tapura 'ohipa rahi i Paea i te pae no te 'ōperera'a i te pape mā no te inu (tahua 1 no te tuha'a 1 fa'ata'ahia i roto i te hoho'a arata'i no te horo'ara'a i te pape ma o tei fa'a'ohipahia mai e te 'Ōire), paturu faufa'a monihia na roto i te Fa'a'auraa no te mau 'Ōpuara'a Haunui-Haufenua-Te mau 'Ōire hro'ahia i te mau 'ona fa'ahotu no te pae o te 'arutaimareva, no roto i te mana o te mau 'Ōire (ha'aputura'a e 'ōperera'a i te pape ma no te inu e aore ia ha'aputura'a e rapa'aura'a i te mau pape viivii e aore ia rapa'aura'a i te mau pehu). Te tapura 'ohipa no te tuha'a 1 te fa'ata'a maira ia ia monohia te mau 'auri metua i ni'a e 8 030 metera rinea, te fa'anahora'a ia au i te titaura'a a te ture no e 396 mau tamaumaura'a , te ha'amaura'a i te mau tapura 'ohipa no te fa'atanotanora'a i te puaira'a o te pape e te tu'ura'a e 396 rahira'a uati pape.

Te tahi atu tapura 'ohipa rahi : te hutira'a ia na raro i te fenua i te niuniu uira no Manihi e tae roa'tu i te motu i te tahi è pae no te ava Tera Pae, e te reira i ni'a i te faito e 60 mirioni toata farane, no te ho'o ta'ato'a e 74.2 mirioni toata farane. Na roto i te reira fa'aroara'a e nehenehe ia e ha'amauhia'tu te hō'ē pupa reni uira i ni'a i te motu i te tahi atu pae i te mata'ina'a no Manihi e i ni'a i te reira te hamanira'ahia te tahua taura'a manureva e tae noa'tu i te Hotera Manihi Pearl Resort, o tei tapirihia i teie mahana. I ni'a i te motu, e mea ha'apa'o noa te reira 'utuafare ia'na iho, o te fana'o iti noa ra i te uira faito Photom e aore ra horo'ahia e te mau matini horo'a uira. Na roto i ta'na pu hiperite, ua tapura te 'Ōire no Manihi, ta'a-è noa'tu te reira fa'aroara'a, i te hō'ē fa'anaora'a na raro i te fenua i te pupa reni uira e ta'na ha'amaramaramara'a i te huira'atira. E tu'uhia'tu te reira mau 'opuara'a i mua nei i roto i te 'Apo'ora'a a te mau Fa'aterehau.

Te fana'o ato'a ra te 'Ōire no Makemo i te tauturu faufa'a moni a te Haufenua no ni'a i te matutura'a no te tauirara'a i te Motu aruaru no Raroia, tae roa mai i teie mahana, 'aita ta'na e pupa reni uira. E ha'avitivitihia te reira tuatapapara'a no te hamani i te hō'ē pu hamanira'a na roto i te matinbi fa'ato'eto'ehia e te pape, o te paturuhia'tu e te Haufenua, no te mea, e ha'amaita'i atu te reira i te faito orara'a o te huira'atira no taua motu aruaru ra.

E 'āfa'i ato'a atu te Haufenua i tā'na paturura'a faufa'a moni na te 'Ōire no Ua Pou i ni'a i te faito e 8,4 mirioni toata farane. 'Inaha, ua nina papuhia na 'oia e te mau pape pu'e no tenuare ra. Ia fa'a'apihia te poromu, o te hina'aro papuhia e te huira'atira n to ratou mau haere'a, 'inaha, ua 'ino roa.

I roto i te tahi atu a mau 'opuara'a i paturu faufa'a monihia, te vai ato'a ra tuha'a o ta te Haufenua i horo'a atu i ni'a i te faito e 40 mirioni toata farane, no te ho'e ho'o ta'ato'a e 54,5 mirioni toata farane, no te hamani i te ho'e tahua tu'aro i Puka Puka. O te reira ia te tahua tu'aro matamua roa a taua 'oire ra no te ha'amaita'i i te mau tapura 'ohipa tu'aro e ate fare ha'apiira'a.

Ei fa'ahopera'a, te hō'ē ia paturura'a faufa'a moni o tei horo'ahia'tu i ni'a i te faito piri i te 48 mirioni toata farane, no te hō'ē fa'ahotura'a ta'ato'a 103 320 269 toata farane, no te ho'o mai i te mau matini e te mau pere'o'o no te utara'a a'ata'ahia no te mau hia'aira'a o te mau 'Ōire i te pae no ta'na mau tapura 'ohipa, no te 'atu'atura'a, na te muto'i a te 'Ōire, no te parurura'a i mua i te mau 'ati auahi e te mau tauturura'a rau, te tareni no te utara'a i te mau ma'a i roto i te mau fare tama'ara'a a te mau fare ha'apiira'a e aore ia no te mau tareni no te pape e te vai noa'tura a.

Na roto i te ta'ato'ara'a no taua mau tauturu faufa'a moni ra, te fa'a'ite ra ia te 'Āpo'ora'ahau i te mau 'Ōire i to'na hina'aro papu mau no te tauturura'a'tu i te mau 'Ōire, no te ha'amaita'i i te faito orara'a o te huira'atira no te mau ta'amotu ato'a. I roto i ta'na mau putuputura'a i mua nei, e tamau atu a te 'Apo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te hi'opo'a i te mau 'opuara'a o tei tape'ahia mai e te 'Āmuitahira'a no te Fa'ahotu i te mau 'Oire.


Hoho'a rahi no te fa'a'apira'a i te mau mauha'a tu'aro

Te Pu no te Feia 'Āpi e no te mau Tu'aro no Porinetia farani, e ti'a'au ia 'oia i te hō'ē faufa'a rahi tumu faufa'a roa no te mau mauha'a tu'aro, o tei 'ino rii roa vetahi. No reira, ua ha'amatahia mai te tahi tapura 'ohipa no te fa'a'apira'a ia au i te mau titaura'a a te ture, o te oti mai i te hope'a no te toru 'ava'e matamua no 2018. No reira, ua ha'amana te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau e horo'a e rave rahi mau tauturu moni na te IJSPF .

Tauturu matamua: 80 104 125 toata farane
Mauha'a tu'aro Tapura 'ohipa
Tamaru tu'aro no Oremu, Faa’a Tu'ura'a i te ho'e 'opani 'auri, patura'a i te ho'e fare no te ta'ata tia'i e ho'e piha ha'aponaponara'a tino

'Aua 'iri huira fa'ahe'e i Auae, Faa’a Fa'a'apira'a i te tara'a e te mau ha'a no te parurura'a i te 'ati
Tamaru tu'aro no Punaruu, Punaauia Fa'a'apira'a ia au i te ture i te punu tapo'i o te fare, tu'ura'a i te mau 'aua varavara no teparurura'a e te ho'e 'opani huira uira

Tahua horuera'a no Papenoo Fa'atanora'a i ni'a i te titaura'a ture i te mfare haumitira'a
11 mau ha'amaura'a Fa'atanora'a i ni'a i te ture i te mau tauirara'a
Te 2 o te Tauturu : 30 000 000 toata farane
Tamaru heiva tu'aro no Puurai, Faa’a Tu'ura'a i te terera'a e ha'apoura'a no te mau pape ua
Tu'ura'a i te ho'e tahua tano no te tapa'ora'a i ni'a i te vauvau
Tapura 'ohipa no te tamara'a i te mau papa'i e no te patepatera'a 'eiaha ia puru
Te toru o te Tauturu : 80 707 311 toata farane
Tahua Pater, Pirae Tu'ura'a i te mau pou uira ia au i te ture
Tahua tu'aro no Patoa, Nuku Hiva Tu'ura'a i te ho'e vauvau fariihia
Tamaru heiva tu'aro no Hakahau, Ua Pou Fa'a'apira'a i te tapunura'a e fa'atanora'a i te tamaura'a uira i ni'a i te ture
Tahua tu'aro no Taahuaia, Tubuai Fa'atanora'a i te tahua i ni'a i te ture e tauirara'a


Tape'ara'a i te moniho'o o te mau mori i te 1 no tetepa

I te mau tai'o mahana no te fa'atomora'a i te mau hotu mori tahe, te mau moniho'o CAF (ho'o, parurura'a, fereti) na rotohia i te toata farane te fa'a'ite maira ia i te mau tauiuira'a fa'atupuhia e te mara'ara'a o te mau huihuira'a i ni'a i te matete no Singapour e te topara'a te tara marite. No reira, ua topa te mori tapau 'ore 1,7 % e te mori hinu EDT i ni'a i te faito 5,8 %, 'are'a te mori 'arahu e te mahu auahi ua mara'a ia i ni'a 0,6%.

Te faito moni CAF na roto i te Toata Farane o te mahuauahi ua topa ia e 3,8 % ia fa'aauhia'tu i ni'a i te utara'ahia mai na mua atu na roto i te topara'a te ho'o FOB (Mea ti'ama i ni'a i te pahi ) e o te tara marite i te tai'o mahana i fa'atyomohia mai aii ni'a i te mau manua.

Te vai mata araara noa nei te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i ni'a i te mara'ara'a o te mau moni ho'o o teie nei ao e i te ho'o o te tara marite, e ua fa'aoti 'oia e tape'a noa i te mau moniho'o o te mau mori i ni'a i to ratou moni ho'o no teie mahana, no te 'ava'e no tetepa 2017.


Horo'ara'a i te mau tauturu faufa'a moni na te mau taiete

No ta'na tapura 'ohipa no te ha'amahuta i te fa'arava'ira'a faufa'a, ua ha'amau mai te Haufenua e piti fa'anahora'a tauturu. Te matameha'i, no ni'a i te hō'ē tauturu mauha'a a te mau taiete 'ohipa rii na'ina'i (AEPE) no te tauturura'a ia ratou i roto i te rātou mau 'Ōpuara'a no te fa'atupu e aore ia no te fa'ahotu i ta rātou tapura 'ohipa. Te piti, o te 'iriti mai ia i te hō'ē tauturu no te fa'ahotu fa'ahoura'a i te mau faretoa rii na'ina'i e te mau fare tama'ara'a (ACPR) no te tauturura'a atu ia rātou i roto i ta rātou 'Ōpuara'a no te fa'arava'i i ta ratou tapura 'ohipa no ta rātou ihoa mau vahi tapiho'ora'a tauiha'a e aore ra fare tama'ara'a i Porinetia farani.

No te mape'era'a e 7 mau Totaiete o tei ani mai hō'ē no taua na tauturu ra e piti, ua farii te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau e horo'a i te mau tauturu faufa'a moni no te hō'ē faito e 6 837 000 toata farane.

Mai te 'ōmuara'a mai o teie matahiti,

- 258 390 890 toata farane o tei horo'ahia na e 195 mau totaiete 'ohipa na roto i te fa'anahora'a AEPE, e
- 186 597 500 toata farane o tei horo'ahia na e 110 mau totaiete 'ohipa na roto i te fa'anahora'a ACPR,

No te hō'ē faito ta'ato'a e 447 988 390 toata farane o tei horo'ahia na e 307 mau taiete 'ohipa.


Numera faufa'a moni a te Pū TNAD

Ua putuputu te Tomite Fa'atere a te Pū a te Hau Tahiti Nui Fa'anahonahora'a e Ha'amaita'ira'a i te 'ava'e ra no tiurai e ua ha'amana 'oia i te ho'e fa'aotira'a mana no ni'a iho i te Numera Faufa'a Moni no te matahiti 2016 a taua Pū ra o tei 'apapahia mai teie :


Tuha'a I
Terera'a 'ohipa roto Tuha'a II
Mau Tapura 'Ohipa Moni Tahua Ta'ato'ara'a
Mau Moni o mai (toata farane) 1.054.330.502 1.788.380.662 2.842.711.164
Mau Ha'amau'ara'a (toata farane) 526.858.466 1.672.325.734 2.199.184.200
NUMERA 527.472.036 116.054.928 643.526.964


I te 31 no titema no te matahiti 2016, te 'afata no te terera'a 'ohipa, tei ni'a ia i te 1.826.783.223 toata farane.


Mau tarifa no te fa'a'ohipa pu'etau potora'a i te mau tahua a te TNAD

Na roto i te hō'ē fa'aotira'a mana no te 11 no tiurai i ma'iri a'e nei, ua fa'arava'i te Tomite Fa'atere a te Pu a te Hau Tahiti Nui Fa'anahonahora'a e Ha'amaita'(ira'a i te tapura tarifa no te mau fa'a'ohipara'a pu'etau poto i ta'na mau tahua e pu i fa'ata'ahia e e fatu maoti mau ra ma te ha'amau mai i te mau titaura'a no te mau fa'atopara'a tarifa o te nehenehe e fariihia ia vetahi mau tini e haere i ni'a e i roto, ma te hi'o i ni'a i te natura e aore ra te mau fa no ta ratou tapura 'ohipa : e mau tapura 'ohipa anei ma te tamoni 'ore, no te maita'i o te ta'ato'ara'a e aore ra e tapura 'ohipa no te maita'i o te ta'ato'a, na roto i te reira e nehenehe ai te mana o te Hau e horo'a ho'e tarifa ta'a-è e e nehenehe ato'a e tae roa'tu i te horo'a tamoni 'ore noara'a'tu.


Nominora'a i te Tōtaiete Tivira Ti'ara'a toro'a « Piha toro'a Notera Bernard Bruggmann e Alexandre Yao, Notera fa'ataiete »

O Me Bernard Bruggmann, notera tumu no te ho'e Piha Toro'a Notera e noho i Pape'ete, o tei ha'amau mai nei hō'ē tōtaiete tivira ti'ara'a toiro'a e te Me Alexandre Yao.

I muri a'e i te uira'ahia te mana'o o te 'Auavahature Rahi e no te Piha a te mau Notera, ua rave te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te nominora'a i te Tōtaiete Tivira Ti'ara'a Toro'a « Piha toro'a Notera Bernard Bruggmann e Alexandre Yao, Notera fa'ataiete » ei monora'a ia Me Bernard Bruggmann, e tei au ana'e mai na ni'a i te toro'a Notera fa'ataiete.


Fa'a'ohipara'a i te Fa'anahora'a patura'a e 3 000 mau nohora'a

I roto i te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau no te 24 ra no me i ma'iri a'e nei, ua ha'apapu te 'Āpo'ora'ahau i to'na hina'aro hohonu no te ha'amaita'i i te tuha'a no te nohora'a na roto i te hō'ē « Fa'anahora'a patura'a e 3 000 mau Nohora'a » no te paturu i te ha'a no te fa'atupura'a i te ti'ara'a 'ohipa ma te ha'amaita'i i te mau huru faito no te nohora'a o te mau 'utuafare fetii e mea ha'iha'i roa ta ratou mau faufa'a moni e roa'a atura.

Ei ha'amana'ora'a, te fa'anahora'a nohora'a o te titau ra e patu 1 000 nohora'a i te matahiti no te roara'a e 3 maahiti. E tapi'i te reira fa'anahora'a i ni'a e toru fa'anahora'a :
- te ho'ora'a mai te OPH e 200 mau nohora'a i te matahiti, na roto i te piira'a matete hau atu i te tapura 'ohipa roto a te OPH,
- te fa'ahaerera'a i te tapura 'ohipa no te ha'afatura'a i te fenua i te mau 'utuafare fetii e tei raro mai ta ratou faufa'a e o atu i roto i ta ratou 'afata mai te faito e 2 e tae atu i te 4 no te faito o te SMIG,
- e te hope'a roa, ho'e tauturu na te Haufenua no te fa'a'api i te mau nohora'a e vai vata noa ra, tera ra, te fa'aaura'a, ia fa'a'apihia ratou e ti'a ai.
E ha'apuai te vahi 'api no te reira mau fa'anahora'a i te porotita a te hau no te nohora'a e ti'a i te vaira'a no Porinetia farani nei, ma te mata ara i te tuha 'aifaito maita'ira'ahia te mau tauturu ia au i te mau huru faito o te mau nohora'a e ma te fa'a'ohipa i te matini no te fenua nei no te patura'a no te paturu i te ti'ara'a 'ohipa e te tapura 'ohipa. 'Oia mau, e fa'aha'amana'o tatou e te patura'a i te ho'e nohora'a 'api e nehenehe ta'na e fa'atupu mai e aore ia e tape'a mai e piti ti'ara'a 'ohipa i roto 18 'ava'e.

No reira, ua fa'aoti te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau e fa'ahaere i « Te Fa'anahora'a Patura'a e 3 000 mau Nohora'a » ia au i teie mau fa'aturera'a 'iteahia i muri nei :

1-Ha'amaita'ira'a i te horo'a nohora'a no te 'aua horo'a tarahu totiare a te OPH
Te mau 'opuara'a a te mau 'ona unuma i ma'itihia mai e tu'uhia ratou i roto i te hou-ma'itira'a ia au i te ho'e fa'anahora'a o tei niuhia, i ni'a ihoa ra, i te mau titaura'a no te huru maita'ira'a o te patura'a e o te mau materia, i te huru maita'ira'a no te moni ho'o 'atu'atura'a o te mau nohora'a, te mau moniho'o e te mau moni fa'aho'i.

Hau atu i te reira, ia ha'afaufa'a ato'ahia te mau 'opuara'a no te faito rarahi haeha'a e te tanotano maita'i, ia au maita'i i te huru faito o te nohora'a i roto i te taura 'oire e vaira i teie nei, na roto ato'a i te ho'e ma'imira'a no te maita'i e no te au maite o te mau nohora'a ( te huru faito o te uira, te ma tauiha'a, te mara'a maita'ira'a te mau uta'a...).
E fa'ahaerehia te piara'a i te porora'a matete o te mau 'opuara'a i teie ihoa mau mahana i mua iti noa nei.

2-Te fa'anehenehera'a e riro mai ei fatu i te fare e te fenua i te mau 'utuafare fetii e mea ha'iha'i roa ta ratou mau faufa'a e mau rave'a
Te tia'i rahi noa mai nei te mau 'utuafare fetii porinetia ia roa'a ia ratou te ti'ara'a fatu tauturuhia.
No reira, ua fa'aoti te 'Āpo'ora'ahau e fa'ahaere ho'e tapura'ohipa matahiti no te rahira'a e 300 mau nohora'a o te nehenehe e fatu roahia e te mau 'utuafare fetii e mea ha'iha'i roa ta ratou mau faufa'a e mau rave'a, i raro a'e mai i te tahua o te mau moniho'o e o te mau punavai faufa'a. No te reira, e 'amuihia te Tauturu no te Fa'ahotura'a i te mau 'Utuafare fetii (AIM=TFU), e mea ti'a ia hi'opo'ahia na roto i te tahitauturu pàpà « 'ona patu » no te mau tapura 'ohipa e roa'a roa te ti'ara'a fatu ha'amanahia e te Haufenua.

'Eita e tano ia 'ota'ahia te 'amuira'a i te reira na tauturu e piti e te tahi è atu tauturu a te fenua nei e aore ra a te haunui, e i te pae ihoa ra no te fa'a'orera'a tute.
Te 'iritira'a i te horo'ara'a i te matete no te 'opuara'a e riro roa mai e fatu, ua fa'anahohia te reira no te maha o te toru 'ava'e no 2017.

3 Tauturu i te fa'a'apira'a i te mau nohora'a unuma e vai fa'aea 'ore noahia nei no te tu'u ato'ara'a ia ratou i ni'a i te matete no te horo'a tarahura'a
Hō'ē tuha'a i ni'a i te 'ahuru no te 'aua o te mau fare nohora'a a Porinetia farani o te vai fa'aea 'ore noahia nei ia au i te tai'ora'a huira'atira no 2012. I te mau Motu Raro Mata'i ma, ua mara'a tata'i toru i ni'a te faito rahira'a, hau atu i te vitiviti i te 'aua no te mau nohora'a rava'i tumu i rotopu i te matahiti 1 996 e 2012. Te faito ropu no te reira tei ni'a ia i te 12 % i roto i te 'Oire no Pape'ete.

Te reira 'aua no te mau nohora'a, ua riro ia mai te hō'ē 'apo'o faufa'a e nehenehe e ha'aputu hau atu i te faito matete e horo'a 'apihia. E nehenehe na roto i to'na tu'u ato'ara'ahia'tu i ni'a i te matete horo'a tarahu, e fa'anoho i roto ia ratou i te feia e ma'imi noa mai nei i te ho'e nohora'a, no te ha'avaravara i te apiapira'a o te mau aroa o te mau 'oire rarahi, te ha'afaufa'a fa'ahoura'a i te nohora'a e te mau papa'i o te mau fare teitei, te ha'afaufa'a fa'ahoura'a i te hoho'a e te huru maita'ira'a o te nohora'a o te mau tuha'a taura 'oire.

No reira, ua fa'aoti te 'Āpo'ora'ahau e ha'amau hō'ē fa'anahora'a tauturu no te fa'atiani ia fa'a'apihia te mau fare nohora'a no te tu'ura'a ia ratou i roto i te horo'a tarahura'a i ni'a i te ho'e moni horo'a tarahu haeha'a roa. E nehenehe te mau matete no te mau tapura 'ohipa e tu'ati atu e paturu i te tapura 'ohipa e te fa'a'ohipara'a i te mau taiete 'ohipa rii tanotano noa e aore ia na'ina'i, i roto ihoa i te tuha'a no te piti o te 'ohipa.

E nehenehe ato'a e fa'anahohia ho'e fa'anahora'a arai vavao na te mau fatu parau horo'ara'a tarahu o te ha'apapu atu e mara'a maoti mau atu ia ratou i te amo i te moni ta'ava'e e te ho'e ti'a'aura'a fare teitei o te tano ia fa'aauhia atu i te mau pu o te fa'atere'au ra i te ti'a'aura'a horo'a tarahura'a totiare (ei hi'ora'a : AISPF). Tei roto te reira fa'anahora'a i te tuatapapara'a a te mau Piha toro'a a te Hau.

Te fa'a'ohipara'a i te « Fa'anahora'a 3 000 mau Nohora'a » ua tapa'ohia ia i roto i te hina'aro tumu o te 'Apo'ora'ahau no te ha'avitiviti pu'etau hope 'ore i te tamau noara'a i te horo'a i te mau nohora'a, horo'a tarahu totiare, na roto i te fa'anahora'a fa'ariro roara'a mai ei fatu e te fa'a'apira'a i te mau nohora'a tahito no te tu'u fa'ahoura'a atu ia ratou i roto i te horo'a tarahura'a.

O te reira te ho'e mau na tauto'ora'a rahi roa : te fa'arava'ira'a i te roara'a i te mau Porinetia te ho'e nohora'a 'api, te fa'arahira'a i te matete no te horo'ara'a i te mau fare totiare tarahu a te OPH (Pu Porinetia no te Nohora'a) e te ha'avitivitira'a fa'a'ore i te mau nohora'a tano 'ore, ma te tamau noa'tu a i te paturu i te tapura 'ohipa a te mau taiete 'ohipa no te patura'a fare, 'oia ho'i, no te ti'ara'a 'ohipa.


Te mau tauturu no te uru ha'ari

No te tapura 'ohipa no te ha'amaita'ira'a no te uru ha'ari, ua fa'aoti te Haufenua e ho'o i ni'a i te tahi mau moniho'o raro roa ei tauturura'a, i te mau faruna e te mau 'otaro punu 'ana'ana no te hatuara'a i te mau tumu ha'ari e tae noa'tu i te mau pa'epa'e tara'ira'a puha ho'o 'ota'ahia i te feia ha'afaufa'a i te uru ha'ari o te ani mai, no te fa'arava'i fa'ahoura'a atu i te hotu o ta ratou mau uru ha'ari e te maita'i o te puha o te ho'ohia mai i te tavirira'a hinu no Tahiti.

Teie i muri nei te mau tarifa no te reira mau tao'a e horo'ahia e te piha a te hau :
- 12 000 toata farane i te potaro punu 'ana'ana 100 metera i te roa,
- 1 000 toata farane i te pute faruna 'ano'i 'ore e 25 kirotarama,
- 600 toata farane i te pute turufate 'auri e 25 kirotarama.

I ni'a i te reira tahua, e 4 mau fa'aotira'a mana no ni'a i te ho'ora'a i te reira mau tao'a e mau materia o tei hi'opo'a a'enahia e te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau, mai te 'omuara'a mai o teie nei matahiti. Te fa'aotira'a mana o tei hi'opo'ahia i teie taime i roto i te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau, o te farii ra ia, e horo'a i te reira mau tao'a mai teie mau faito i raro nei na e to'opiti tau ta'ata fa'a'apu o tei fana'o mai :
- 100 pute faruna 'ano'i 'ore ;
– 20 pute turufate 'auri.
E ha'amata te mau horo'ara'a ia pe'e mai i te 'aufauhia e na tino e fana'o mai i ta raua tuha'a.


Tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto a te Tomite Porinetia no te mau 'Utuafare Fetii Fa'a'apu

Ua vauvau mai te Fa'aterehau vahine no te 'Ohipa i roto i te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te hō'ē 'opuara'a fa'aotira'a mana no te farii i te horo'ara'a, no teie matahiti 2017, hō'ē tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto a te Tomite Porinetia no te mau 'Utuafare Fa'a'apu (CPMFR) o te farii ra i te tu'urimara'a i te hō'ē fa'a'aura'a.

Ha'amauhia i te 1980, te CPMFR, ta'atira'a ia au i te ture no 1901 o te ha'a atu, na roto i to'na ti'ara'a fa'atere i na 'Utuafare Fetii Fa'a'apu e 8 no Porinetia farani nei, ia au i te paturura'a a te hau, i te pae no te faufa'a moni e no te 'ihi rave'a ha'apiira'a a taua mau 'utuafare ra. No te reira, ua riro taua Tomite ra ei arai no te 'amuitahira'a mana a te mau MFR, no te ha'apira'a e no te a'avei'a. Ta'na tareni o te ravera'a ia e te fa'atupura'a i te mau tapura 'ohipa faufa'a ato'a no te mau MFR e no to ratou hotura'a e no te maita'ira'a o te ha'apiira'a e no te maita'ira'a totiare e no teha'apiipiira'a i te feia 'api porinetia.

E fana'o te CPMFR, mai to'na ha'amaura'ahia mai, i te tauturu a Porinetia farani na roto i te tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto e nehenehe atu ai 'oia e 'aufau atu i ta'na mau hopoi'a no te utara'a, e no te nohora'a o te mau piahi i roto i te MFR. E paturu ato'a te reira tauturu moni i te ha'amaura'a i te mau pha ha'apiira'a ia au i to ratou mau faito.

Ha'amanihia mai mai te ta'atira'a ra te huru, e 8 mau pu to te mau MFR patu pararehia na roto ia Porinetia farani, e 4 i Tahiti, e 1 i Huahine, Taha'a, Hao, e Rurutu. E paturu faufa'a ti'ahia mai ratou e te Haunui i ni'a i te pàpà no te rahira'a e 480 mau piahi, ia au i te fa'aaura'a pae matahiti no te 9 ra no tiurai 2009, no ni'a i te terera'a 'ohipa a te mau MFR no Porinetia farani. I te ha'amatara'a ha'apiira'a no 2016-2017, e 434 rahira'a piahi.

E fa'aineine te mau MFR i te mau piahi no te parau Tu'ite Pereve Haunui (DNB=TPH) e no te parau Tu'ite Ha'apapura'a i te 'Aravihi ti'ara'a toro'a 'ohipa (CAP=THA). Te faito manuira'a ino te matahiti 2017 tei ni'a ia i te faito e 52 % e 89 %.


Reforomatiora'a i te mau fa'aturera'a no te mau tauturu no te ti'ara'a 'ohipa « ha'apa'arira'a no te fa'aora'a toro'a 'ohipa »

I muri mai i te mau taipe totiare o tei putuputu no te tuatapapara'a ti'atoru, ua vauvau mai te Fa'aterehau vahine i roto i te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te 'opuara'a ture 'Ai'a no ni'a i te mau fa'atauiuira'a e rave rahi mau fa'aturera'a no te Ture 'Ohipa, no te ani i te mana'o o te 4 o te Pu Mana Fa'atere, te 'Āpo'ora'a Matutu Ti'arau Matau'i no Porinetia farani.

E titau taua ture ra, na mua roa, ia reforomatiohia te mau fa'aturera'a no te mau tauturu no te ti'ara'a 'ohipa no te faito « ha'apa'arira'a no te fa'aora'a toro'a 'ohipa », e i te tahi pae'au, no te arata'i ia tupu to ratou ho'era'a e te mau fa'aturera'a no te mau tauturu i te ti'ara'a 'ohipa faito « fa'aaura'a 'ohipa tauturuhia ».

Te reforomatiora'a i te mau fa'aturera'a no te mau tauturu no te mau ha'apa'arira'a no te fa'aora'a toro'a 'ohipa te titau ra ia, ia ha'amaita'ihia te ha'apiipiira'a toro'a na te feia 'api i raro mai i te 30 matahiti, e parau tu'ite ta ratou e aore ra e ti'ara'a papu noa no te faito III, o te o atu i roto i te mau fa'aturera'a no te mau tauturu ti'ara'a 'ohipa, no te ha'apiipiira'a e no te fa'aora'a toro'a.

Te 'amuitahira'a i te mau fa'aturera'a no te mau tauturu noe ti'ara'a 'ohipa faito « ha'apa'arira'a no te fa'aora'a toro'a 'ohipa » e te mau fa'aturera'a no te mau tauturu no te fa'aaura'a no te 'ohipa, te ha'apiipiira'a ihoa, o te titau ra ia tano i ni'a i te 'aufaura'a i te ta'ata e ha'apiipiihia ra, i ni'a i te faito e 70 % no te moni 'ohipa raro roa a te mau ti'a toro'a, i Porinetia farani nei.


Parau ha'apapa no te mau matahiti 2014 e tae mai i te 2016 no te 'afata no te ti'a'aura'a i te ha'apiipiira'a toro'a

Ua vauva mau te Fa'aterehau no te 'Ohipa i te parau ha'apapa no te mau tapura 'ohipa no te mau matahiti 2014 e tae mai i te 2016 no te 'afata no te ti'a'aura'a i te ha'apiipiira'a toro'a tamau a te feia rave 'ohipa tamoni no Porinetia farani.
Mai 2008 maira, ua fa'aoti te mau ti'a no te mau aupupu paruru i te feia rave 'ohipa a te mau fatu 'ohipa ia ha'a 'amui no te fa'ahotu i te ha'apiipiira'a toro'a a te feia rave 'ohipa no te tuha'a unuma, a tahi ia, ma te ha'amau i te huiuira'a tuha'a totiare na te mau taiete 'ohipa, e i te tahi atu pae, ia horo'ahia te ti'a'aura'a i te ha'apiipiira'a toro'a o te feia rave 'ohipa i roto i te 'Āfata Fa'atere i te mau Ti'a'aura'a (FPG), piihia « Te pū nō te 'ite », ta'atira'a niuhia i ni'a i te ture no 1 901, ha'amauhia no te reira tareni.

Mai te 2014 e tae mai i te 2016, te mara'ara'a o te mau moni huihui pueueu o tei ra'a mai no te mara'ara'a ia te faito rahira'a o te feia rave 'ohipa mai te 44 225 i ni'a i te 45 262 rave 'ohipa. I 2016 ra , e 62% no te mau paturu faufa'a monira'a o tei ravehia na no ni'a i te ti'ara'a mana no te tarerora'a o te mau taiete 'ohipa (DTI) e 38% i ni'a i te mau 'Afata 'amuitahihia. No teie matahiti, e 27% no te mau ha'apiipiira'a no ni'a ia i te tuha'a no te « nohora'a, tama'ara'a », no te rahira'a piri i te 3 500 rave 'ohipa ha'apa'arihia, 17,5% no te tuha'a no te « tapiho'ora'a » no te rahira'a piri i te 2 300 rave 'ohipa ha'apa'arihia e 10% no te mau tuha'a no te mau « utara'a » e no te « pu hamanira'a tauiha'a » no te rahira'a piri i te 1 300 rave 'ohipa ha'apa'arihia. Piri i te 164 mirioni toata farane o tei hina'arohia na no te paturu faufa'a monira'a i te mau ha'apiipiira'a i rapae'au ia Porinetia farani. No te reira mau ha'apiipiira'a, te mau ha'amau'ara'a no te utara'a, no te puhapara'a, e no te mau ta'ama'ara'a 'amuihia'tu i ni'a i te i te mau haamau'ara'a no te 'ihi ha'apiira'a tei ni'a ia i te 4% no te mau ha'amau'ara'a rahi no ni'a i te mau ha'apiipiira'a, fa'aterehia e te FPG, e to'na taipe, te 'Afata Fa'aau no te Parurura'a ia Vai fifi 'ore noa te Haere'a Ha'apiira'a Toro'a (FPSPP), e tuatapapahia'tu i mua nei.

'Oia mau, mai 2016 maira, te ho'e no te mau tapura 'ohipa rarahi roa a te FPG o te tauto'ora'a ia, ia vai 'aifaito noa i te pae no te ha'apiipiira'a toro'a. Ei fa'a'itera'a te reira i te hina'aro papu no te ha'amaita'i i te ha'apiipiira'a toiro'a e no te ha'amara'ara'a i te faito no te mau 'aravihi e no te maita'ira'a te ti'ara'a o te feia rave 'ohipa porinetia. Ho'e autaipera'a i rotopu i te FPG e te FPSPP o te nehenhe e e 'iriti mai i te hō'ē rave'a 'api no te ha'amaita'i atu a i te i te 'ihi iho ha'apiira'a, ei fana'ora'a na te feia rave 'ohipa e no te mau taiete 'ohipa porinetia.


Te mau Tino Vi 'ore no te Fa'ahotura'a : te ha'afaufa'a tanora'a i te mau tuha'a e tape'ahia mai no te ha'amara'a i te mau 'aravihira'a

Na roto i te anira'a a te Fa'aterehau no te 'Ohipa, ua ha'amana te 'Āpo'ora'a a te mau FA'aterehau i te ho'e fa'aotira'a mana o te fa'ataui ra i te 'aneti no te fa'aotira'a mana a te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau no te 4 ra no novema 2009 no ni'a i te fa'a'ohipara'a i te ture 'Āi'a no te 12 no 'atopa 2009 no ni'a i te fa'anahora'a piihia « Te mau Tino Vi 'ore no te fa'ahotura'a ». Te tumu no te reira fa'atauira'a no te ha'amara'ara'a ia i te mau 'aravihi o te mau tino e horo no te CVD.

Ua riro ia te tuha'a no te tau'aparaura'a ei haere'a papu e te hina'arohia e te feia 'api porinetia o te rau noatura mate fa'aea 'ore to ratou mau toro'a : fa'aa'o no te mau aura'a, fa'aa'o no te mau aura'a na rapae'au, papa'i ve'a, fa'atupu i te mau fa'anahora'a, etv... Te tupu ato'a maira te tahi è atu a mau toro'a mai te taniuniura'a patapaa e te mau toro'a no roto i te tahua natirara.

Te ani ato'ahia maira te mau toro'a n te mau tuha'a 'ihi rave'a e te feia 'api o te ani rahi mai nei i te ti'ara'a 'ohipa, i roto ihoa i te mau Pu Hamanira'a tauiha'a ('ihirave'a na te teni no te mau fa'anahora'a, no te rorouira, no te mau fa'anahora'a rau), no te fa'anahonahora'a (papa'i hoho'a fare e tahua 'ohipara'a, no te papa'i penira'a hoho'a), no te mau utaraa ( ei mau rave 'ohipa no te utara'a e no te mau rave'a 'ohiparaa) e no te ha'apiipiira'a ( paturura'a ha'apiira'a e hauru ha'apiira'a).

E tupu te putuputura'a i mua nei i te 29 no tetepa 2017 no te hi'opo'a i te mau anira'a i tu'uhia mai taere roa i te 15 no tetepa 2017 i roto i te Fa'aterera'a Rahi no te Punavai Ta'ata.


Horo'ara'a i te tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto a te mau ta'atira'a a te mau metua o te mau tamarii haere ha'apiira'a e o te tapura 'ohipa fa'arava'i i te ha'apiira'a

Ua horo'a te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te mau tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto na e to'opiti tau ta'atira'a no te feia metua o te mau tamarii haere ha'apiira'a (APE) e tae noa'tu ho'e ta'atira'a o te horo'a ra i te mau tapura 'ohipa fa'arava'i i te ha'apiira'a.
T ta'atira'a APE no te fare ha'apiira'a tamahou e tuatahi no Vaitahe, no Uturoa, i Raiatea e roa'a mai ia ho'e tauturu moni i ni'a i te faito e 490 000 toata farane no te paturu faufa'a monira'a i te tahua no te mau ha'utira'a, e rava'i no te rahira'a 117 rahira'a tamarii mai te piti e tae atu i te 6 matahiti. Te fa a te ta'atira'a o te pahonora'a ia i te mau hia'aira'a no te pae fa'aitoitora'a i te tino e no te 'ihohiro'a ha'apiira'a, ma te fa'ata'a atu i te ho'e tahua ha'utira'a ia au i te titaura'a a te ture CE, ia nehenehe i te mau tamarii i roto i te 'aua i fa'ata'ahia no ratou, e ha'amaita'i i ta ratou ha'apiira'a e e fana'o i te ho'e faito orara'a e te ho'e tahua e au maita'ihia.

Te ta'atira'a Turei e roa'a ato'a mai ta'na tauturu moni i ni'a i te faito e 490 000 toata farane, no te paturu faufa'a monira'a i ta'na mau tapura 'ohipa no te fa'arava'i i te ha'apiira'a, no teie matahiti 2017. Te fa a taua ta'atira'a ra, o te tauturura'a ia i te fa'aora'a i te feia 'api e te ha'amaita'ira'a i te mau 'aitauira'a i rotopu i te feia 'api na roto i te mau farereira'a tu'aro e ta'ere, i rotoi te mau motu e na te ara.

E te hope'a roa, ho'e tauturu moni no te terera'a 'ohipa roto no te faito e 307 500 toata farane o tei horo'ahia na te ta'atira'a o te mau metua no te mau piahi o te fare ha'apiira'a Ahititera no Faaone no te paturu faufa'a monira'a i te mau tahua ha'utira'a , no te pahono i te mau hia'aira'a no te ha'amaita'i i te itoitora'a o te tino e o te 'ihororo ha'apiira'a o te mau tamarii e no te horo'ara'a atu ia ratou i te rave'a e hotu ai ratou i te mau tahua o te pahonno atura i to ratou mau hia'aira'a.


Ti'ara'a fifi no te piha 'ohipa a te hau no te itouira i te motu aruaru no Makemo

Ua hi'oo'a te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te ti'ara'a fifi no te piha 'ohipa a te hau no te itouira i te motu aruaru no Makemo.
Na roto i te mau 'inora'a e rave rahi i roto i te mau hepetoma i ma'iri a'e nei, ua hina'arto te 'Apo'ora'ahau e ha'avitiviti i te tata'i no te tatarara'a i te reira fifi, ia ho'i fa'ahou mai i ni'a i te ti'ara'a fifi 'ore, ma te arai vavao e te tahi atu mau tuha'a no te piha a te hau.
No reira, ua hi'opo'a te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te mau rave'a rau ato'a e nehenehe ai ia tamau noahia te horo'ara'a i te uira na te mau huira'atira no Makemo.


Mape'era'a i te mau taiete 'ohipa no te ha'amaura'a i te ho'e fa'anahora'a no te fa'atere'aura'a i te itouira (faito ISO 50 001)

Ua vavau mai te Fa'aterehau ti'a'au i te Itouira i roto i te 'Apo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te hō'ē anira'a tauturu moni fa'ata'ahia na te Piha no te Tapiho'ora'a, Tapiha'ara'a, no te mau Piha 'ohipa e no te mau Toro'a no Porinetia farani (CCISM), no te paturu faufa'a monira'a i teho'e tapura 'ohpa no te mape'era'a i te ha'amaura'a i te hō'ē fa'anahora'a no te fa'atere'aura'a i te itouira ia au i te faito ISO 50 001.

Te fa'atere'aura'a i te itouira o te hō'ē ia tareni faufa'a rahi roa no te ha'amaita'i, i te horo'ara'a itouira a te taiete. E titauhia no te ha'amaura'a ia'na, hō'ē hoho'a fa'atupura'a tapura 'ohipa, e tae noa'tu i te ha'amaita'ira'a i te mau 'aravihi no te ti'a'aura'a itouira.
No te manui rahira'a mai te rurura'a 'imira'a mana'o no te ha'amaramarama i ni'a i te Rave'a Fa'atere'aura'a i te Itouira (SMé) e te ISO 50001, fa'atupuhia e te CCISM, te ADEME e o Porinetia farani i te 2016 ra, te hina'aro ra te reira noa mau taipe ra, i teie mahana, e mape'e fa'ahou i e mau taiete no te ha'apuai i ta ratou mau terera'a 'ohipa i te pae no te fa'arava'ira'a i te itopuira.

E paturu te tapura 'ohipa i tu'uhia mai e 7 mau taiete 'ohipa o tei pahono mai i te piira'a ti'a e hina'aro e horo, na roto i te ha'amaura'ahia mai te SMé ia au i te mau titaura'a a te ture fa'anahora'a ISO 50001. Na te CCISM e fa'atere arai ia'na o te paturu faufa'a monihia'tu e te ADEME, o Porinetia farani e te 'Afata Fa'atere no te Ti'a'aura'a. Na roto i te reira fa'anahora'a, e nehenehe ia te reira mau taiete e fana'o i te mape'era'a 'amui na roto i te mau ha'apiipiira'a e te mau piha 'ohipara'a 'amui, e i te ho'e ato'a mape'era'a tata'itahi na e hō'ē piha tuatapapara'a, tautuiru monihia no te ho'e tuha'a e te ADEME e o Porinetia farani.

Ma te ti'aturi e tauturu pautuutu te reira fa'anahora'a i te ma fa no te Hoho'a no te Fa'arava'ira'a Itouira 2015-2030 a Porinetia farani e te fa'aitira'a i te ta'amura'a i ni'a i te uira, ua ha'amana te 'Apo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te anirta'a a te Fa'aterehau ti'a'au i te Itouira.

No te mau ha'amaramaramara'a hau atu no ni'a iho i te SMé, te tu'u maira te tahua ADEME i teie mau 'api parau « mau fa'a'itera'a mana'o no ni'a i te mau taiete » i te vahi i muri nei : « http://www.ademe.fr/5-fiches-temoignages-entreprise-systeme-management-lenergie-smen »


Te fa'a'ite'itera'a tauiui te vahi no ni'a ia Paul Jacoulet fa'atupuhia e te Fare Manaha no te uahu Branly – Jacques Chirac fariihia e te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu

Te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu – Te Fare Manaha e farii atu ia mai te 7 no tetepa e tae atu i te 10 no titema 2017 i te fa'a'ite'itera'a « Hō'ē Rahua Ratere i Mitoronetia – Te Ao Painu hanoa o Paul Jacoulet » - Fa'a'ite'itera'a tauiui hanoa te vahi fa'anahohia mai e te Fare Manaha no te uahu Branly – Jacques Chirac.

Te tareni matamua roa a te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu o te fa'ahereherera'a ia e te ha'afaufa'ara'a i te mau ha'aputura'a faufa'a 'a'ai ta'ata no Porinetia farani o te fa'a'ite maira i te faufa'a rahi e te raura'a no te faufa'a tupuna 'amui. Tera ra, e fa'atupu ato'a te Fare Manaha na roto i te mau fa'a'ite'itera'a o ta'na e fa'atupu mai, i te ha'amaita'ira'a i te orara'a ta'ere o te fenua nnei, ma te horo'a i te huira'atira porinetia i te rave'a no te 'itera'a'tu i te tahi è atu mau ta'ere, no te ratere e hi'o it te tahi è atu mau fenua na roto i te mau tapura 'ohipa no te mau fa'a'aite'itera'a pu'etau poto.

Te fariira'a i taua fa'a'ite'itera'a tauiui hanoa te vahi « Hō'ē Rahua Ratere i Mitoronetia – Te Ao Painu hanoa o Paul Jacoulet », fa'atupu hia mai e te Fare Manaha no te uahu Branly–Jacques Chirac, o te ho'e pea fa'ahiahia roa no te 'iritira'a i ni'a i te tahi è atu mau ta'ere 'oteania e no te mau Ta'amotu Tapone e Mitoronetia ihoa ra. Taua fa'a'ite'itera'a ra, ferurihia mai e horo'ahia mai e te Fare Manaha uahu Branly–Jacques Chirac, ua nehenehe ia e tupu mai au a'e te fa'aaura'a no te autaipera'a o te ta'amu nei i te Fare Manaha no Paris e te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu.

Na roto i te reira fa'a'ite'itera'a, e titau manihini te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu i te nuna'a huira'atira e haere e hi'o i te Ao ta'a-è e te aumaite o Paul Jacoulet e no te raterera'a na roto i to'na ta'ahira'a 'avae mai Tapone e tae mai i Mitoronetia. E 76 rahira'a hi'ora'a o te fa'a'ite mai i te ho'e hi'ora'a no te tapura 'ohipa rahi fa'ahiahia a Paul Jacoulet, e o te fa'afa'a'ite mai ia tatou, i ta'na hi'ora'a « e hi'ora'a hoa, e hi'ora'a pia e te hi'ora'a huru nuna'a ta'ata » no ni'a i te mau nuna'a o ta'na e farerei atu i roto i to'na mau tere. No ni'a ato'a ihoa ra i te mau tataura'a e te mau 'ahura'a a te mau mitoronetia, i roto i to'na mau huru fatatara'a e tauiuira'a ete ta'ere porinetia, o te ha'aferuri i te ta'ata mata'imata'i porinetia e puta tau'a hanoa i te hi'ora'a a te ho'e rahua o tei fa'ariro roa ia'na ia'na ei 'aivana'a 'aravihi no ni'a i te 'a'ai ta'ata, na roto i ta'na huru 'atu'atu maita'ira'a i ta'na mau hi'ora'a.

No te feia o tei here i te ta'ere tapone, no te feia o te 'ite papu i te fa'anahora'a o te ukiyo-e, e no te feia au i te ha'arahua, e vai noa atu ia taua fa'a'ite'itera'a ra mai te ho'e ra 'ohipa o te 'ore roa e mo'ehia no te 'aravihi o te 'ihirave'a no te hoho'a pia i ni'a i te ra'au e te nene'ira'a hoho'a e tae noa'tu i te faufa'a rahi o te mau tuha'a o tei fa'a'ohipahia mai e te Rahua o te fa'atu'ati i ni'a i e ta'ato'ara'a o te mau tapura 'ohipa o te fa'a'ite'itehia mai ei titiro faufa'a ta'a-è rahi roa.

Te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu -Te Fare Manaha o te 'oa'oa nei i te nehenehera'a 'oia e fa'a'ite, aua'e te autaipera'a o tei ha'amauhia mai e te Fare Manaha no te uahu Branly - Jacques Chirac, ho'e fa'a'ite'itera'a no te reira huru faito faufa'ara'a o te nehenehe e horo'a i te huira'atira porinetia e i te mau tamarii ihoa ra, i te rave'a no te 'itera'a'tu i teAo no 'o atu i to tatou mau 'oti'a a'au.

Te Peretiteni o te Fare Manaha no te uahu Branly - Jacques Chirac, o Stéphane Martin, e tae noa'tu i te tamahine fa'a'amu a Paul Jacoulet, o Thérèse Jacoulet-Inagaki, e tae tino roa ato'a mai ia i taua fa'a'ie'itera'a ra i te mahana toru 6 no tetepa. Ua fa'anahohia ho'e farereira'a e te nuna'a huira'atira i te 7 no tetepa, i te hora 10 i te pae po'ipo'i, i te Fare Manaha no Tahiti e te mau Motu.


Tauturu moni na te Tomite Fa'atupu i te mau Fa'a'ite'itera'a 'Ohipa Rima 'I a te mau Motu Tuha'apae ma

Ua horo'a te 'Āpo'ora'a a te mau Fa'aterehau i te ho'e tauturu moni i ni'a i te faito 1 800 000 toata farane na te Tomite Fa'atupu i te mau Fa'a'ite'itera'a 'Ohipa Rima 'I a te mau Motu Tuha'apae ma, mau ta'atira'a pàpàhia i ni'a i te ture no te 1 no tiurai 1 901, no te fa'atupura'a i te 16 ra'a o te taupe'e a te mau Motu Tuha'apae ma o te tupu atu mai te 23 no 'atopa e tae atu i te 5 no novema 2017, i te 'Āpo'ora'arahi no Porinetia farani. Te reira fa'anahora'a 'api, e nehenehe ia 'oia e farii atu piri i te 60 rahira'a rahua 'ohipa rima 'i noo te mau Motu no Rapa, no Raivavae, no Rimatara, no Rurutu e no Tubuai.

E nehenehe ta te taupe'e a te mau Motu Tuha'apae ma e ha'afaufa'a i te hotu a te mau rahua 'ohipa rima 'i no taua Ta'amotu ra. I 'o atu i te mau topatopa no te fa'arava'ira'a faufa'a ti'a a taua taupe'e iho ra, e paturu ato'a atura 'oia i te fa'atianira'a i te mau Motu Tuha'apae ma. E nehenehe ato'a ta'na e ha'amau papu i te aura'a i roto i te tuha'a no te 'Ohipa Rima 'I no taua Ta'amotu ra, ma te tu'u roa i mua i te faito no te maita'i e te huru tumu mau no te hotu no taua Ta'amotu ra.